EDAT (İLGEÇ) Konu Anlatımı
Kendi başına bir anlamı olmayan, diğer söz ve söz öbekleriyle kullanıldığında anlam kazanan sözcüklerdir.
Kimi edatlar cümlede tek başına kullanılıyor olsa bile, anlamlı olması ancak cümle içinde kullanılmasına bağlıdır.
“İçin, kadar, göre, doğru, sonra, dolayı, beri, gibi, yalnız, ile…”
belli başlı edatlardır.
Edatlar, sözcük türü olarak bağlaçlara yakın olduğundan bazen onlarla karıştırılabilir.
Önce karışan edatlardan başlayarak önemli olanları inceleyelim.
Edat olarak cümlede değişik anlamlar verecek biçimde kullanılır. Daha çok kendinden önceki sözcüğe eklenerek “- le, – la” biçiminde görülür.
“Almanya’ya uçak ile gidecekmiş.”
cümlesinde araç bildirir.
“Yarın arkadaşlar ile balığa gideceğiz.”
cümlesinde birliktelik bildirir.
“Davranışının doğru olmadığını güzellikle anlat.”
cümlesinde durum bildirir.
Burada “ile”nin edat ve bağlaç oluşu arasındaki ayrımı da belirtelim.
Cümlede “ile” sözünün olduğu yere “ve” sözünü koyduğumuzda anlam bozukluğu oluyorsa “ile” edat; olmuyorsa bağlaçtır.
“Ben öykü ile şiiri çok severim.”
cümlesinde “ile” bağlaçtır. Çünkü bu cümlede “öykü – şiir” sözcüklerini birbirine bağlamıştır. Ayrıca bu cümlede “ile” yerine “ve” sözcüğü getirilebilir:
“Ben öykü ve şiiri çok severim.”
Ama;
“Ben yıllardır öykü ile uğraştım.”
cümlesinde “ile” sözcüğü yerine “ve” getiremeyiz:
“Ben yıllardır öykü ve uğraşırım.”
Görüldüğü gibi “ile” yerine “ve” getirilemiyor. Demek ki bu cümlede “ile” edattır.
Bunların dışındaki edatları cümlelerle gösterelim.
“Buz gibi limonatayı içiverdi.”
“Bu hediye etmek için mi aldın?”
“Aslında onun kadar çalışmadım.”
“Sabaha doğru eve varabildi.”
“Şimdiye dek hiçbir konuda başarılı olamadın.”
“O günden sonra Ayhan ile hiç görüşmedim.”
cümlelerindeki altı çizili sözcükler edattır.
Başlıca ilgeçler şunlardır:
gibi, sanki, göre, kadar, için, üzere, -e doğru, -e karşı, -e karşın, -e rağmen, -e değin, -e dek, -den dolayı, -den başka, ile, yalnız, ancak, sade, sadece, tek, bir, denli, değil…
Şimdi aşağıdaki cümlelerde, belli başlı ilgeçlerin, cümlelere ne gibi anlamlar kattığını görelim:
Gibi
Annem, melek gibi biriydi. (benzerlik) Zil çaldığı gibi dışarı çıktık. (tezlik) Birazdan fırtına çıkacak gibi. (tahmin, olasılık)Sanki
Everest, sanki bir dev çadırdı. (benzerlik) Babam, sanki seni dinler de! (inanmama) Sanki birazdan yağmur yağacak. (tahmin, olasılık)Göre
Kafama göre bir dost bulamadım. (uygunluk) Sana göre hangimiz suçlu? (kanaat, görüş) Bu sınav dünküne göre daha kolaymış. (karşılaştırma)Kadar
Bu işi akşama kadar halletmeliyim. (zaman, süre) Elmalar yumruğum kadardı. (benzerlik) Durakta bir saat kadar bekledim. (yaklaşık) Hiç kimseyi senin kadar sevmedim. (karşılaştırma) Tilki kadar kurnaz bir adam. (derece, ölçü)İçin
Ders çalışmak için kütüphaneye gitti. (amaç) Senin için herkes iyi şeyler söylüyor. (hakkında) Kardelen, benim için apayrı bir çiçekti. (görecelik) Trafik sıkıştığı için geç kaldım. (neden-sonuç) Bu hazırlıkları konuklar için yaptık. (aitlik) Çocukları için her fedakârlığı yapardı. (uğruna, yoluna)Üzere
Yarın getirmek üzere arabayı alabilirsin. (şartıyla) Teşekkür etmek üzere sahneye çıktı. (amacıyla) Anlaştığımız üzere yarın buluşuruz. (şekilde, tarzda) Uçağımız kalkmak üzereydi. (zaman)Doğru
Çocuklar sahile doğru yürüyorlar. (yön) Akşama doğru buralar sakinleşir. (zaman)Karşı
Güneşe karşı yavaş yavaş yürüyorduk. (yön) Sabaha karşı köye vardık. (zaman)Başka
Benden başka herkes maça gitmiş. (dışında, hariç)
Not: “Doğru, karşı, başka” sözcükleri, cümle içinde ilgeç dışında değişik görevler kazanabilir.
İnan bana, doğru söylüyorum. (belirteç) Sence doğru tarafa mı gidiyoruz? (sıfat) Sonunda doğruyu buldum. (ad) Burası karşıdan, çok net gözüküyor. (ad) Evimiz şehrin karşı yakasındaydı. (sıfat) Sana başka, bana başka konuştu. (belirteç) Bize başka bir adres verdiler. (sıfat) Bunu başkasından duymuş. (adıl)İle
Annemler uçakla gelecekmiş. (araç) Elini bıçakla kesmiş. (gereç) Bahçede, arkadaşlarıyla oynuyor. (birliktelik) Öğretmen, telaşla içeri girdi. (durum) Ağaçların devrilmesiyle yol kapandı. (neden-sonuç)Not: “İle”, yerine “ve” getirilemiyorsa ilgeç; getirilebiliyorsa bağlaç olur.
Şiir ile romanı çok severim. (ile=ve > bağlaç) Gençken şiir ile çok ilgilendim.Bu cümlelerin birincisinde “şiir ve roman” denilebildiği için “ile” bağlaçtır; ikincisinde “ile” yerine “ve” getirilemediği için “ile” ilgeçtir.
Yalnız, Sade, Sadece, Bir, Tek
Dünkü toplantıda yalnız sen yoktun. (sadece) Ben bu konuda sade ona inanırım. (yalnız) Sadece dinlenmek istiyorum. (yalnız) Pikniğe bir o gelmemişti. (yalnız) Tek sen misin sevdiğine kavuşamayan? (yalnız)Not: “Yalnız” sözcüğü, yerine “ama” getirilebiliyorsa bağlaç olur.
Dün seni çok bekledim; yalnız sen gelmedin. (yalnız=ama > bağlaç)
Bu cümlede “yalnız” yerine “ama” getirilebildiği için “yalnız” sözcüğü bağlaçtır.
Not: “Yalnız, sade, sadece, bir, tek” sözcükleri, cümle içinde ilgeç dışında değişik görevler kazanabilir.
Dedem, yalnız bir insandı. (sıfat) Sahilde, yalnız dolaşıyordu. (belirteç) Sade bir görünümü vardı. (sıfat) Sanatçı, çok sade yaşıyordu. (belirteç) Onunla bir boydayız. (sıfat) Bir sen bir ben biliyoruz bunu. (bağlaç) Olanları bana bir bir anlattı. (belirteç) Çocuk, tek kelime konuşmadı. (sıfat) Herkes gidince ben tek kaldım. (belirteç)Ancak
Bizi oraya ancak sen götürebilirsin. (sadece) Bu arabaya ancak on milyar veririm. (en çok)Not: “Ancak” sözcüğü, cümle içinde değişik görevlerde kullanılabilir.
Çok çalıştım; ancak ödevimi bitiremedim. (ancak=ama > bağlaç) Misafirler, akşama ancak gelebildiler. (belirteç)Birinci cümlede, “ancak” sözcüğünün yerine “ama” getirilebildiği için “ancak” bağlaçtır. İkinci cümlede “ancak” eylemin yapılış zamanını belirttiği için belirteçtir.
Rağmen, Karşın, Denli, Değil, Dolayı
Bağırmama rağmen beni duymadı. (tersine olarak) Fakirliğine karşın hep mutlu biriydi. (tersine olarak) Seni ölünceye değin unutmayacağım. (zaman) Yağmur geceye dek devam etti. (zaman) Beni bu denli sevdiğini bilmiyordum. (derece) Burası dediğin kadar güzel değil. (olumsuzluk) Trafikten dolayı sınava geç kaldım. (neden-sonuç)
bir çok siteden araştırdım ama edat konusu böyle detaylı anlatan tek site sizin sağolun ödevlerime çok yardımcı oldu çok iyi öğrendiğimi düşünüyorum
yardımcı olabildiysek ne mutlu bize, sizlerin daha iyi öğrenebilmesi için içeriklerimizi açık ve anlaşılır oluşturmaya ve bol örneklerle kavranmasını sağlamaya çalışıyoruz
evet çok ayrıntılı ama keşke biraz daha kısa yazsaydınız
Harika derste yoktum öğretmenden daha iyi anladım ama keşke -de ekinin bağlaç halide olsaymış süper olurdu:)
Çooook güzel en anlatımlı bu site
hocam ellerinize sağlık bu kadar çok örnek vererek pekiştirmeniz çok güzel. Türkçe dersini normalde sevmiyordum sevmeme sebebim anlamadığımdanmış. Bu site sayesinde artık türkçe konularını hem anlıyorum hemde türkçeyi çok seviyorm
Size faydalı olmak bizi mutlu etti. Aklınıza takılan yerleri dilbilgisi25@gmail.com yada yorum kısmına yazarak bize direkt olarak sorabilirsiniz
Site dil bilgisi üzerine ama yorumunuz hatalı ya da ayrı yazılması gerek 🙂
Yorum kısmına yeterince dikkat etmemiş olabilir admin arkadaşlarımız. Sizin uyarınız sayesinde artık daha dikkatli olunacaktır.
Abü dubu dubu abu dubu dubu
Yönetici Sen değilmisin yani
Konu anlatım şekliniz çok güzel örnekler sayesinde kolay kavranıyor. İyi kaliteli bir site herkese tavsiye ederim
asasfafsdfasdf
Sana %100 katılıyorum 🙂
aybeliz aykoçlu kendi siten mi burası senin sürekli bi yorum yapmalar
offffffff ne çok örnek var oku oku bitmiyor örnek az örnek az diyenlerin gözleri doysun
Size faydalı olabildiysek ne mutlu bize
Bence örnekler yeteri kadar,çok olmasının sebebi zaten konuyu kavrayabilmek ve anlamak,ben bu şekilde anladım mesela 🙂
Yardımcı olabildiysem ne mutlu bize. Aklınıza takılan sorular için sitelerimize bekleriz
Sınavlarına artık buradan calışıyorum
Dilbilgisi.gen.tr olarak sınavlarında başarılar diliyoruz
Benimde yarın son sınavım var türkçeden,inşAllah iyi alırım…
Dilbilgisi.gen.tr ailesi olarak sınavında başarılar diliyoruz.
Elleriniz dert görmesin emeğe saygı lütfen bu güzel siteye biniyorumlar az bile en iyi ödev sitesi bu
Evet,haklısın emeğe saygı gerek,en iyi türkçe dersi sitesi burası sanırım 🙂
tüm yazılanlar doğru dimi proje yapıcamda
Evet,hepsi doğrudur 🙂
Yok artıkde
SİZ HARİKA BİR SİTE SİNİZ BUNDAN SONRA SİZİN SİTEYİ KULLANACAĞIM. ANLAMADIĞIM HER ŞEYİ ANLATTINIZ TEŞEKKÜR EDERİM. BU SİTEYİ ARKADAŞLARIMA DA TAVSİYE EDECEĞİM. TEKRAR TEŞEKKÜR EDERİM :))
Bu güzel yorum için teşekkür ederiz.
Aynen,katılıyorum sana 🙂
HARİKASINIZ. BEN BİR ÖĞRETMENİM BU YAZILARI KOPYALAYIP SLAYTA KOYACAĞIM. EMİNİM BENİM ÖĞRENCİLERİMDE ÇOK BEĞENİR ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM ..
Sevgili öğretmenim sizede faydalı olabildiysek ne mutlu bize. Teşekkür ederiz.
Merhaba öğretmenim,inşAllah öğrencilerinizde anlamıştır konuyu 🙂
çok güzel bir site mege iyi alatmış çabucanak anladım
Bende ya 120 dk anlayamadığım konuyu burada 6 dk’da anladım var ya,Allah razıları olsun onların.
Harika harika harika
Aynen ya harika ötesi bir site.
Sus ya her yorumda bir cevabın var 😀 😀 🙂 😀 😀 🙂 😀
Çok güzel bir site sizin sayenizde sınavdan 100 aldım
Ay inşAllah bende alırım…
İnşallah
Allah’ım okulda 120 dk anlayamadığım konuyu burada 6 dk’da anladım,yazan kişiye helal olsun,bir de yarın türkçe sınavım var,bakalım sizin sayenizde kaç alacağım…
İyi bir not alacağına inanman çok önemli.
Aa cok guEl sote arladad
Sa cokgızeilsıte
size yardımcı olabildiysek ne mutlu bize
Sen yonetici değilsin kardeşim
😀
😀
çok güze sağolun
Harrrrika
Çok iyi
sınıvım var kağıdım okulda unuttum teşekkürler
Cok sağolun
Bilmediğim herşey var burda diyebilirim emeğinize sağlık Teşekkürler