EK FİİL (EK EYLEM)
Mastar olarak bir anlamı olmayan, isim ve isim soylu sözcüklere gelerek onları cümlede yüklem olarak kullandıran ve çekimlenmiş fiillere gelerek bileşik çekimli fiiller oluşturan “imek” fiiline ek fiil denir.
Ek fiilin iki görevi vardır:
1)***Ek fiilin ikinci görevi birleşik zamanlı fiillerin oluşmasını sağlamaktır.
2)***Ek fiilin birinci görevi isim soylu sözcükleri yüklem yapmak.
1. Ekeylem, basit çekimli eylemlere gelerek onları bileşik çekimli yapar.
Bir eylem iki tane kip eki almaz, ikinci kip, eylemlere ekeylem sayesinde gelir. Basit çekimli eylemlerden sonra gelen ekeylem, hikâye, rivayet, şart bileşik çekimli eylemler meydana getirir.
Bu soruyu daha önce de çözmüştüm, (çöz – müş – tü – m)
Görüldüğü gibi, bu cümledeki “çöz-” eylemi, “-miş’li geçmiş zaman kipi” ekini aldıktan sonra, ekeylem sayesinde bir de “-di’li geçmiş zaman kipi” eki almıştır. Yani basit çekimli eylem, ekeylem sayesinde bileşik çekimli hale gelmiştir.
Konuşmada ve yazmada ekeylem (i-) genellikle düşer.
(çöz – müş – tü – m < çöz – müş i – di – m)
Terliyken soğuk su içersen hastalanırsın. Onlar, İstanbul’a haftaya gelecekmiş.Bu cümlelerde de “içersen (içer isen), gelecekmiş (gelecek imiş)” eylemleri, iki kip eki alarak ekeylem sayesinde bileşik çekimli hale gelmiştir.
2. Ekeylem ad soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar.
Yüklemle ilgili olarak yaygın ve yanlış bir düşünce vardır. Yüklemin hep eylemden oluştuğu zannedilir. Bunun nedeni de, yüklemin mutlaka kip ve şahıs eki alarak yargı bildirmesidir. Hâlbuki kip ve şahıs ekini, ad soylu sözcükler de alabilir ve yargı bildirebilir. Bu da ekeylem (i-) sayesinde olur.
Mehmet, dün çok hastaydı.
Bu cümlenin yükleminin (hasta) eylem olmadığı görülüyor. Eylem olmayan bu yüklem, ekeylem sayesinde, eylemlere getirilen “-di’li geçmiş zaman kipi” ekini almıştır.
(hastaydı < hasta i – di) hasta – i – di ad ek fiil kip ekiEk fiil, isim soylu sözcükleri yüklem yaparken dört kip ekinden yararlanır. Bu kip ekleri şunlardır:
- Görülen geçmiş zaman: -di
- Duyulan geçmiş zaman: -miş
- Geniş zaman: -r
- Dilek şart kipi: -sa, -se ⇐İsimleri yüklem yapan ekler tıkla
Şimdi bunları kısaca görelim.
a) Bilinen geçmiş zaman (idi) : İsimlere (-idi) eki getirilerek yüklem yapılır. Özneyi oluş üzerinde gördüğünü anlatır.
Çalışkandım (çalışkan – i di – m)
Çalışkandın
Çalışkandı
Çalışkandık
Çalışkandınız
Çalışkandılar
“Metin çalışkandı.”
cümlesinde “çalışkan” sözcüğü ek fiilin görülen geçmiş zamanı ile yüklem olmuştur.
b) Öğrenilen geçmiş zaman (imiş) : Öznenin başkasından duyulan bir oluş içinde bulunduğunu gösterir.
Çalışkanmışım (çalışkan – i miş – ler)
Çalışkanmışsın
Çalışkanmış
Çalışkanmışız
Çalışkanmışsınız
Çalışkanmışlar
Bu da zamire, edata vs. eklenebilir.
“Metin çalışkanmış.”
cümlesinde “çalışkan” sözcüğü ek fiilin öğrenilen geçmiş zamanı ile yüklem olmuştur.
c) Şart kipi (ise) : İsimlere getirilen (-ise) eki cümleye koşul anlamı katar.
Çalışkansam (çalışkan – ise- m)
Çalışkansan
Çalışkansa
Çalışkansak
Çalışkansanız
Çalışkansalar
“Metin ya çok çalışkansa.”
cümlesinde “çalışkan” sözcüğü ek fiilin şart kipi ile yüklem olmuştur.
d) Geniş zaman : Bu zaman çekiminde ek fiil diğer çekimlerinde olduğu kadar belirgin değildir. Diğerleri, eklendiği sözcükten “idi”, “imiş”, “ise” diye ayrılabildiği hâlde, geniş zamanda ayrılmaz.
Çalışkan – ım
Çalışkan – sın
Çalışkan – dır
Çalışkan – ız
Çalışkan – sınız
Çalışkan – dırlar
“Metin daha çalışkandır.”
cümlesinde “çalışkan” sözcüğü ek fiilin geniş zamanı ile yüklem olmuştur.
aslında yeterince iyiymiş
ne kadAR MALSIN keşke ölsen zaaaa şaka amaçlıdır.
Şaka sevmeyenler var?
Git öl
Çok güzel
fena deil
ıdare eder
of galiaba bu konuya kafam basmıyo iste
Anlamadığın kısmı yazarsan elimizden gelen yardımı yapmaya çalışırız
Cok güzel ellerinize sağlık emeğe saygı için yorum yazmak istedim
aynen bence de iyi sağolun
aynen sıkıntı var
Sıkıntının ne olduğunu açıklarsanız yardımcı olabiliriZ.
harika olmuş
Eùvvvvvvvvvvv. Eböhhhh
Ne diyoon:)
Ya hiç anlamıyom Böfffffff
sitenin bedava ödevler sunması çok iyi herkes faydalanabilir dilbilgisin de bir numara sizsizin
çok güzel sitenin sahibine teşekkürler diyor ve selamlıyorum 😀
Biz teşekkür ederiz bu güzel yorum için.
sitenin sahibine teşekkürler diyor ve selamlıyorum
Site güzelde sanki eksikler var ve derslerde işletilenler , youtube’dan izlediğim videolarda anlatılanlar burada anlatılanla uyuşmuyo. Örneğin bu konudan önce öğrenilmesi gereken zaman kavramları bu konuya ait gibi gösterilmiş. Bilgisi olan var mı ?
Tüm konular aslında birbirinin tamamlayıcısı niteliğindedir. Karşılaştığınız durum öğretim tekniğinden kaynaklanıyor olabilir. Sitemiz kolay ve kalıcı öğrenmelere göre hazırlanmıştır.
Bu konu biraz zor
çok az örnek cümle varr
çok güzelmiş
Bence çok güzel bir site ellerinize sağlık sınavımda çok yardımcı oldu bunların yazanın ellerine sağlık siteye çok teşekkür ederim
Süperr tüm türkçe konu özetlerimi buradan çalışıyorum ios ve android için uygulamaları olursa daha da iyi olur.Emeğinize sağlık.
Ya böyle ek fiil mi olur ya
kardeşim bir türlü olmuyo olmuyo olmuyo
Harika anlatılmış.Hazırlayanın eline emeğine sağlık.Teşekkürler.☺☺
Bir sayısalcı olarak hiç bir şey anlamadım yine ya
ben beğendm türkçem güzel zaten
evle evle hebele hübele
kisa ve oz
nedeyim bilemiyom
hadi iyisiniz beyendim
Çok güzel emeği geçenlere teşekkürlerimi yolluyorum.
çok güzel olmuş
Güzel
Çok güzel olmuş allah sizden razı olsun