FİİL (EYLEM)

İsimler varlıkları, kavramları karşılayan sözcüklerdir. Fiiller ise hareketleri, oluşları, durumları karşılar. Fiiller genel olarak mastar hâlinde ifade edilir. Mastar hâlinde bir hareketin adı olurlar: “yürümek, olmak, düşünmek vs.”

A) Fiilerin Anlam Nitelikleri:

Fiiler anlam niteliklerine göre kılış, durum ve oluş olmak üzere üçe ayrılır. Kılış ve durum fiilleri yapma, oluş fiileride olma anlamı taşır. Yapma bildiren eylem öznenin iradesiyle gerçekleşirken, olma ifade eden fiillerde eylem öznenin iradesi dışında gerçekleşir.

Fiil → yapma (irade) → Kılış veya Durum

Fiil → olma ( irade dışı) → Oluş

  • Ahmet kütüphanede kitap okuyor. (Kılış)
  • Ahmet oturduğu yerden ayağa kalktı. (Durum)
  • Ahmet bu günlerde çok zayıfladı. (Oluş)

A-1 ) Kılış Fiilleri

  • Yapma ifade eder
  • Eylem yapıldığı sürece devam eder.
  • oku – , yaz -, git -, gez -, yürü -, kır -, kes -, iç -,

A-2 ) Durum Fiilleri

  • Yapma ifade eder
  • Bir anlık eylemlerdir. Eylem olur ve biter.
  • Eylemin arkası hareketsizdir.
  • kalk -, sus -, otur -, yat -, bekle -, uzan -, dur -,

A-3 ) Oluş Fiilleri

  • Olma ifade eder.
  • Özne eylemi yapmaz, eyleme uğrar.
  • sarar -, zayıfla -, yaşlan -, doy -, acık -, geliş -,

 FİİL ÇEKİMİ

Fiillerin kip ve şahıs bildirecek biçimde düzenlenmesine fiil çekimi denir.

Fiil çekiminde kip mutlaka bulunur, ancak şahıs bazen bulunmayabilir. Fiil çekiminin daha iyi anlaşılabilmesi için kip ve kişi kavramları üzerinde durmak gerekir.

 Fiillerde Kip   ⇐konu için tıkla

Eylemlerin bir hareketi, oluşu, durumu ortaya koyuşu farklı şekillerde olur. Bazen bunlar bir başkasına haber verme şeklinde aktarılır, bazen bir koşula bağlanır, bazen istenen bir durum anlatılır. Buna fiilin kipi denir.

Türkçe’de kipler iki grupta incelenir. Bunlar haber kipleri ve dilek kipleridir.

 Haber (Bildirme) Kipleri

Çekiminde kesin bir zaman ifadesi olan fiiller haber kipindedir. Haber kiplerinin beş çekimi vardır. Bunları çekimleriyle birlikte gösterelim.

  1. Bilinen geçmiş zaman 
  2. Öğrenilen geçmiş zaman 
  3. Şimdiki zaman 
  4. Gelecek zaman 
  5. Geniş zaman 

 Dilek (İsteme) Kipleri

Bu kiplerde zaman anlamı yoktur. Bu kipler bir isteği, arzuyu vs. bildirir.
Örneğin; “gitmeliyim” sözünde bu işin ne zaman yapılacağı değil, gitmenin arzu edildiği anlatılmak isteniyor.

Dilek kiplerinin dört çekimi vardır.

  1. Gereklilik kipi 
  2. Şart kipi (dilek – koşul)  
  3. İstek kipi  
  4. Emir kipi 

Fiil Çekimlerinde Olumsuzluk

Fiil Çekimlerinde Soru

Fiillerde Kişi Konusu

 

FİİLLERDE ANLAM (ZAMAN) KAYMASI

 

EK FİİL (EK EYLEM)

Mastar olarak bir anlamı olmayan, isim ve isim soylu sözcüklere gelerek onları cümlede yüklem olarak kullandıran ve çekimlenmiş fiillere gelerek bileşik çekimli fiiller oluşturan “imek” fiiline ek fiil denir.

Ek fiilin iki görevi vardır:

Ek fiilin birinci görevi isim soylu sözcükleri yüklem yapmak.

Ek fiil, isim soylu sözcükleri yüklem yaparken dört kip ekinden yararlanır. Bu kip ekleri şunlardır:

  1. Görülen geçmiş zaman: -di
  2. Duyulan geçmiş zaman: -miş
  3. Geniş zaman: -r
  4. Dilek şart kipi: -sa, -se

Şimdi bunları kısaca görelim.

  1. Bilinen geçmiş zaman (idi)  
  2. Öğrenilen geçmiş zaman (imiş)  
  3. Geniş zaman   
  4. Şart kipi (ise)

 Ek fiilin Olumsuzu

Ek fiilin Soru Şekli

Ek fiilin ikinci görevi birleşik zamanlı fiillerin oluşmasını sağlamaktır.

BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER

Basit zamanlı fiil, fiilin tek bir zaman veya kip bildirecek şekilde çekimlenmesiydi. Bileşik zamanlı fiil ise, fiilin birden çok kip ve zaman bildirecek biçimde çekimlenmesiyle oluşur. Basit çekimli fiillere ek fiilin getirilmesiyle yapılır.

Birleşik zamanlı fiiller üç grupta incelenir.

  1. Hikâye birleşik zaman
  2. Rivayet birleşik zaman 
  3. Şart bileşik çekim 
Bilgi: Sitemiz, hukuka, yasalara, telif haklarına ve kişilik haklarına saygılı olmayı amaç edinmiştir. Sitemiz, 5651 sayılı yasada tanımlanan “yer sağlayıcı” olarak hizmet vermektedir. İlgili yasaya göre, site yönetiminin hukuka aykırı içerikleri kontrol etme yükümlülüğü yoktur. Bu sebeple, sitemiz “uyar ve kaldır” prensibini benimsemiştir. Telif hakkına konu olan eserlerin yasal olmayan bir biçimde paylaşıldığını ve yasal haklarının çiğnendiğini düşünen hak sahipleri veya meslek birlikleri, dilbilgisi25@gmail.com mail adresinden bize ulaşabilirler. Bizle iletişime geçilmesi halinde ilgili kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde en geç 1 (Bir) Hafta içerisinde size dönüş yapılıp gerekli bilgi verilecektir.