Hikaye, Rivayet, Şart Konusu

Bileşik çekimli eylemlerde ikinci kip “-di’li geçmiş zaman kipi, -miş’li geçmiş zaman kipi ve şart kipi” olmak üzere üç şekilde karşımıza çıkar.

1. Hikâye Bileşik Çekimli Eylem

Basit çekimli eylemlere ikinci kip eki olarak “di’li geçmiş za-man kipi” eki getirilerek yapılır.

Her gün kitap okuyordu. (okuyor idi)

Bu cümlede, “oku-” eylemi, “şimdiki zaman kipi” ekini aldıktan sonra ikinci kip olarak “-di’li geçmiş zaman kipi”ni aldığı için, bileşik çekimlidir ve “şimdiki zamanın hikâyesi” olarak adlandırılır.

Aşağıda, bir eylemin farklı kiplerle hikâye bileşik çekimi verilmiştir.

okurdu             (okur idi / geniş zamanın hikâyesi)
okuyacaktı       (okuyacak idi / gelecek zamanın hikâyesi)
okuduydu        (okudu idi / – dili geçmiş zamanın hikâyesi)
okumuştu        (okumuş idi / miş’li geçmiş zamanın hikâyesi)
okuyaydı         (okuya idi / istek kipinin hikâyesi)
okusaydı          (okusa idi / şart kipinin hikâyesi)
okumalıydı      (okumalı idi / gereklilik kipinin hikâyesi)

2. Rivayet Bileşik Çekimli Eylem

Basit çekimli eylemlere ikinci kip eki olarak “-miş’li geçmiş zaman kipi” eki getirilerek yapılır.

Onu her sabah, parkta otururken görürmüş. (görür imiş)

Bu cümlede, “gör-” eylemi, “geniş zaman kipi”yle çekimlendikten sonra ikinci kip olarak “-miş’li geçmiş zaman kipi”ni aldığı için bileşik çekimlidir ve “geniş zamanın rivayeti” olarak adlandırılır.

Aşağıda, bir eylemin farklı kiplerle rivayet bileşik çekimi verilmiştir.

görüyormuş (görüyor imiş / şimdiki zamanın rivayeti)
görecekmiş (görecek imiş / gelecek zamanın rivayeti)
görmüşmüş (görmüş imiş / -miş’li geçmiş zamanın rivayeti)
göreymiş (göre imiş / istek kipinin rivayeti)
görseymiş (görse imiş / şart kipinin rivayeti)
görmeliymiş (görmeli imiş / gereklilik kipinin rivayeti)

3. Şart Bileşik Çekimli Eylem

Basit çekimli eylemlere ikinci kip eki olarak “dilek – koşul kipi” eki getirilerek yapılır.

Öğretmenini dinlersen başarılı olursun. (dinler isen)

Bu cümlede, “dinle-” eylemi, “geniş zaman kipi”yle çekimlendikten sonra ikinci kip olarak “şart kipi”ni aldığı için bileşik çekimlidir ve “geniş zamanın şartı” olarak adlandırılır.

Aşağıda, bir eylemin farklı kiplerle şart bileşik çekimi verilmiştir.

dinliyorsa        (dinliyor ise / şimdiki zamanın şartı)
dinleyecekse    (dinleyecek ise / gelecek zamanın şartı)
dinlediyse        (dinledi ise / -di’li geçmiş zamanın şartı)
dinlemişse       (dinlemiş ise / -miş’li geçmiş zamanın şartı)
dinlerse           (dinler ise / geniş zamanın şartı)
dinlemeliyse    (dinlemeli ise / gereklilik kipinin şartı)

⇒Birleşik zamanlı Fiiller Konusu tıkla⇐

⇒Fiil (Eylem) Konusuna dönmek için tıkla⇐

Bilgi: Sitemiz, hukuka, yasalara, telif haklarına ve kişilik haklarına saygılı olmayı amaç edinmiştir. Sitemiz, 5651 sayılı yasada tanımlanan “yer sağlayıcı” olarak hizmet vermektedir. İlgili yasaya göre, site yönetiminin hukuka aykırı içerikleri kontrol etme yükümlülüğü yoktur. Bu sebeple, sitemiz “uyar ve kaldır” prensibini benimsemiştir. Telif hakkına konu olan eserlerin yasal olmayan bir biçimde paylaşıldığını ve yasal haklarının çiğnendiğini düşünen hak sahipleri veya meslek birlikleri, dilbilgisi25@gmail.com mail adresinden bize ulaşabilirler. Bizle iletişime geçilmesi halinde ilgili kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde en geç 1 (Bir) Hafta içerisinde size dönüş yapılıp gerekli bilgi verilecektir.