Ses Düşmesi

Değişik nedenlerden dolayı Türkçe kelimelerin aslında olan bazı sesler düşer. Buna ses düşmesi denir.

  • İkinci hecesinde dar ünlü bulunan kelimelere ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde dar ünlü düşer. Buna hece düşmesi denir.

Fikir               değil                    fikri 

burun             değil                burnu

ömür             değil                ömrü 

  • Yardımcı fiillerle yapılan birleşik fiillerde yardımcı fiilden önce gelen ismin ikinci hecesindeki ünlü düşer.

kayıp olmak            kaybolmak

şükür etmek         şükretmek

kayıt olmak          kaydolmak

fikir etmek           fikretmek

  • Bazı birleşik isimlerin oluşumunda ses düşmesi (ünlü düşmesi) olur.

kahve altı          kahvaltı

 pazar ertesi          pazartesi

  • Sonu “k” sessizi ile biten kelimelere küçültme eki (-cık, -cik, -cuk, -cük) getirildiğinde “k” sessizi düşer. Buna “ünsüz düşmesi” de denir.

ufak – cık          ufacık

 minik – cik          minicik

Bazı sözcüklerin çekimlenirken veya türetilirken, seslerinden birisinin düşmesi olayına “ses düşmesi” denir.

a) Sonunda “k” ünsüzü bulunan sözcüklere küçültme eki getirildiğinde sondaki “k” ünsüzü
düşer.

yumuşak + çık -> yumuşacık minik + cik —> minicik

 küçük + cük —> küçücük ufak + cık -> ufacık

b) Bazı sözcüklerden ” -l” ekiyle fiiller türetilirken sözcük sonlarındaki “k” ünsüzleri düşer.
yüksek + l -» yükselmek

alçak + l -» alçalmak

c) İki heceden oluşan ve ikinci hecesinde dar ünlü bulunan organ ve akrabalık adlarına
ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde ikinci hecedeki dar ünlü düşer.

omuz + u -» omzu oğul + u -» oğlu alın + ı —> alnı

d)  Arapçadan dilimize geçen bazı sözcükler yardımcı fiillerle birleşik fiil yaparken veya
ünlü ile başlayan ek aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlü düşer.

emir + i -> emri                                        emir + etmek -» emretmek

akıl + a -» akla                                          akıl + etmek -» akletmek

e)  Bazı bileşik sözcüklerde, sözcük içindeki benzer hecelerden ya da ünlülerden biri
düşer.

pazar + ertesi -> pazartesi biri + birine -> birbirine cuma + ertesi —> cumartesi

f) Turkçede iki ünlü yan yana bulunmadığı için ünlü ile biten bir sözcük ünlü ile başlayan
bir sözcükle birleşirken ünlülerden biri düşer. Buna “aşınma“da diyebiliriz.

ne + için —> niçin

 kahve + altı —> kahvaltı

ne + asıl -» nasıl

g) Bazı isimlerden ” – le – ” ekiyle fiil türetilirken sözcüğün son hecesindeki ünlü düşer.

ileri + le -> ilerlemek

koku + la -» koklamak

h) Bazı fiillerden yeni sözcükler türetilirken fiillerin ikinci hecelerindeki dar ünlüler düşer.

ayır + ıntı —> ayrıntı savur + ul -» savrulmak

devir + ik -> devrik

ÖRNEK SORU:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün yazımı yanlıştır?

A) O da babası gibi hukuku seçmiş.

B) Ben bu renkten hiç hoşlanmam.

C) Göğüsüme bir ağrı girdi.

D) Son günlerde onun bana karşı tavrı değişti.

E) Suyun tazyikinden çimler toprağa yapışmış.

Yanıt: C

ÖRNEK SORU:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük türetilirken bir ünlü kaybına uğramıştır?

A) Bu çiçeğin yaprakları çok çabuk sararmış.

B) Geçen yıl dikilen bu elbise iyice daralmış.

C) Uykusuzluktan gözlerinin altı morarmış.

D) Kilo alınca yanakları iyice pembeleşmiş.

E) Saçları son aylarda çok beyazlaşmış.

Yanıt: A

⇒Ses Bilgisi Konu Anlatımı İçin Tıkla⇐

Bilgi: Sitemiz, hukuka, yasalara, telif haklarına ve kişilik haklarına saygılı olmayı amaç edinmiştir. Sitemiz, 5651 sayılı yasada tanımlanan “yer sağlayıcı” olarak hizmet vermektedir. İlgili yasaya göre, site yönetiminin hukuka aykırı içerikleri kontrol etme yükümlülüğü yoktur. Bu sebeple, sitemiz “uyar ve kaldır” prensibini benimsemiştir. Telif hakkına konu olan eserlerin yasal olmayan bir biçimde paylaşıldığını ve yasal haklarının çiğnendiğini düşünen hak sahipleri veya meslek birlikleri, dilbilgisi25@gmail.com mail adresinden bize ulaşabilirler. Bizle iletişime geçilmesi halinde ilgili kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde en geç 1 (Bir) Hafta içerisinde size dönüş yapılıp gerekli bilgi verilecektir.