Ünlü Daralması
Türkçede a, e ünlüleri ile biten fiillerin şimdiki zaman çekiminde, söyleyişte de yazımda da aünlüsü ı, u; e ünlüsü i, ü olur: başlıyor (<başla-yor), oynuyor (<oyna-yor), doymuyor (<doyma-yor), izliyor (<izle-yor), diyor (<de-yor), gelmiyor (<gelme-yor), gözlüyor (<gözle-yor) vb.
Birden çok heceli ve a, e ünlüleri ile biten fiiller, ünlüyle başlayan ek aldıklarında bu fiillerdekia, e ünlülerinde söyleyişte yaygın bir daralma (ı ve i’ye dönme) eğilimi görülür. Ancak söyleyiştekiı, i ünlüleri yazıya geçirilmez: başlayan, yaşayacak, atlayarak, saklayalı, atmayalım; gelmeyen, izlemeyecek, gitmeyerek, gizleyeli, besleyelim vb.
Buna karşılık tek heceli olan demek ve yemek fiillerinde, söyleyişteki i ünlüsü yazıya da geçirilir: diyen, diyerek, diyecek, diyelim, diye; yiyen, yiyerek, yiyecek, yiyelim, yiye, yiyince, yiyipvb. Ancak deyince, deyip sözlerindeki e yazılışta korunur.
ÖRNEK
Aşağıdakilerden hangisinde ünlü daralması vardır?
- A) Kirli hava sağlığı bozuyor.
- B) Konuşmaktan pek hoşlanmaz.
- C) Okulu gelecek yıl bitirecek mi?
- D) Aylardır oğlundan mektup gelmiyor.
ÇÖZÜM
D seçeneğinde “gelmemek” sözcüğüne “-yor” eki eklendiğinde sözcük sonundaki geniş ünlü “e” daralarak “i” ünlüsüne dönüşmüştür.
Yanıt: D
okulda öğrenememiştim bu konuyu ama siz çok güzel anlatmışsınız hemen öğrendim
daha fazla örnekler sunarak konunun anlaşılmasının yanında kalıcılığın yakalanmasını hedefliyoruz
Çok güzel hemen öğrendim